Yaklaşık 130 yıl önce Hicaz Demiryolu’nun inşa sürecinde Osmanlı yönetimindeki Suriye’yi fotoğraflarla anlatan Sultan II. Abdülhamid Dönemi Suriye kitabı Demirören Yayınları tarafından yayımlandı. Yıldız Fotoğraf Albümleri’nden özel olarak derlenmiş 200 siyah-beyaz ve renklendirilmiş fotoğrafın yer aldığı albüm, Suriye’nin kültürel mirası ve sosyolojik geçmişine vurgu yapan önemli bir belge niteliğinde.
TÜGE GÖÇLÜ – HARUN ŞAHBAZOĞLU/ KitapSanat
Proje direktörlüğünü Bedri Gökalp’in üstlendiği, Osmanlı dönemi Suriye’sine ait fotoğrafları içeren Sultan II. Abdülhamid Dönemi Suriye kitabı, prestijli koleksiyon kitapları yayımlayan Demirören Yayınları tarafından tarih meraklılarının ilgisine sunuldu. Türkçe, İngilizce ve Arapça metinlerle hazırlandığı belirtilen kitapta Sultan II. Abdülhamid dönemine ait Yıldız Fotoğraf Albümleri’nden özel olarak derlenen 200’e yakın siyah beyaz fotoğraf yer alıyor. Bu fotoğraflar dönemin renklerine sadık kalınarak renklendirildi. Halep’ten Şam’a, Golan Tepeleri’nden Lazkiye’ye kadar Suriye’nin dört bir yanını kapsayan fotoğraflar; Halep tren istasyonu, Hicaz Demiryolu, Şam Üniversitesi gibi önemli mimari yapılar ile gündelik hayattan kesitleri içeriyor.
SAV: SURİYE’NİN MİRASINA DAİR ÖNEMLİ BELGE
Dr. Murat Şan (Arkeolog): “Kitap, Suriye’nin kültürel mirası ve sosyolojik geçmişine vurgu yapan yönüyle öne çıkıyor. Belli dönemlerde şehirler, yapılar, hatta insanlar fiziksel değişim ve dönüşüme uğruyor. Suriye yakın zamanlarda çok şey yaşamış bir yer. Maalesef kültürel mirası da bunlardan etkileniyor. Geçmişe günümüze arada o köprüyü sağlayan kültürel miras; yaşanmışlıklarıyla geçmişte varılan yapılar ne yazık ki son dönemlerde yaşanan bazı olaylar nedeniyle zarar gördü. İşte bu özel kitap bize günümüzden yaklaşık 130 yıl öncesine ait dönemin fotoğraflarını sunuyor. Kitapta Hicaz Demiryolu’ndan Osmanlı mimarisine, toplum yaşamına kadar birçok önemli ayrıntı yer alıyor.”
Suriye’nin aynı zamanda Helenistik bir geçmişi var. Günümüzden yüzlerce yıl önce başlayan bu medeniyet birikimi Osmanlı döneminde de Suriye’nin önemli bir merkez haline gelmesini sağlamıştı. Bu fotoğraflar bize Suriye’nin sadece fiziksel değil, kültürel hafızasına dair de güçlü ipuçları veriyor.
Süleymaniye Külliyesi ve Halep’teki Osmaniye Külliyesi gibi yapıların fotoğrafları var. Bunlar Osmanlı devletinin son derece değer atfettiği yapılar. 19’uncu yüzyılın sonlarındaki halkın olaylara olan tanıklığını da gösteriyor. Aynı zamanda Şam’daki Emevi Camii, önemli türbeler, Hz. Yuşa’ya atfedilen türbe başta olmak üzere çok sayıda yapıdan kare görmek mümkün. Bunun günümüzle geçmiş arasındaki karşılaştırmasını rahatlıkla yapabiliyoruz.”
İMPARATORLUĞU DIŞARIYA ANLATMA KAYGISI
Sav: “Sultan II. Abdülhamid döneminde bir imparatorluk anlatısı var. Hicaz Demiryolu, Buradan kutsal topraklara giden bir hat. O dönemde bu hattın inşa edilmesi aynı zamanda batı merkezli olan dünyaya bir imparatorluk anlatısı niteliğinde. Bir imparator olarak Abdülhamid’in böyle bir kaygısı da varmış olmalı. Bununla birlikte bir imparatorluk sadece siyasi, ekonomik ya da askeri yapısıyla değil, görselliğiyle de bir güçtür. Trenle beraber bu durum da ortadan kalkıyor. Bu da iletişimin daha hızlı olmasını ve kuvvetlenmesini sağlıyor. Bunun bir benzeri de imparatorluğa dışarıdan tanıtmak. Özellikle de yeni kıtada, yani ABD başta olmak üzere Avrupa’nın hatlarında da tanıtma gayreti var. Yeni keşiflerin fotoğraf vasıtasıyla kendini dışarıya tanıtma çabasını gösteriyor. Sultan II. Abdülhamid’in imparatorluğunu dış dünyaya tanıtma gayreti de var. Demirören Yayınları tarafından yayımlanmış kıymetli bir çalışma. Yaklaşık 200 fotoğraftan oluşan Sultan II. Abdülhamid Dönemi Suriye albümü Yıldız Albümleri’nden alınan fotoğraflardan oluşuyor. Bu fotoğraflar dönemin hem mimarisini hem de sosyal hayatını yansıtıyor. Bu nedenle kitabın arşivsel değeri çok yüksek.”
GÖKALP: II. ABDÜLHAMİD’İN ARŞİV VİZYONU
Bedri Gökalp (Demirören Yayınları Proje Direktörü): “Şam ve çevresi, Osmanlı İmparatorluğu’nun bir parçasıydı. İslam medeniyetinin çok katmanlı hafızasını taşıyan, kelimenin tam anlamıyla bir tarih coğrafyası. Sultan II. Abdülhamid döneminde arşiv ve vizyonuyla kayıt altına alınmış görsel mirasın bugün yeniden gün yüzüne çıkması büyük bir kazanç olarak görülüyor. Biz de Demirören Yayınları olarak bu mirasın bir parçası olan ‘Sultan II. Abdülhamid Dönemi Suriye’ kitabındaki fotoğrafları, zamanın izini süren bir bakış açısıyla seçtik. Bu kitabın tarih ve fotoğraf meraklısı için arşivsel ve estetik bir vizyonu var. Biz bu kitapla, sadece fotoğrafları değil, aynı zamanda tarihi, kültürel ve sosyal bağlamı içinde ele alarak hazırladık.”