Todd May, ‘Özen – Olduğumuz Kişi Üzerine’ başlıklı incelemesinde günümüz ile uzak geçmiş arasında bağ kurup Eski Yunan düşünürlerine uzanırken özenin farklı anlamlarını ortaya koyuyor. Yazara göre özen, dünyayla ilişki kurma yollarını açıyor bize.
Tolga ARAS/KitapSanat
Eskilerin deyişiyle ‘ihtimam’ yani özen; toplumsal ilişkiler ve politika başta olmak üzere yaşamda hayli önemli. Daha doğrusu önemliydi. Günlük yaşamın devamında, bugünkü deyişle ‘sürdürülebilirliğinde’ hayati bir yere sahipti. Bu nedenle filozofların gündemindeydi. Adil ve doğru bir yaşam için özenin önemini vurguluyorlardı. Benzer şekilde özgürlük için de. Todd May, ‘Özen – Olduğumuz Kişi Üzerine’ başlıklı incelemesinde hem bir kavram hem de bir yaşama pratiği olarak ele alıyor onu. Günümüz ile uzak geçmiş arasında bağ kurup Eski Yunan düşünürlerine uzanırken özenin farklı anlamlarını ortaya koyuyor.
Dünyayla ilişki kurmada bir kapı
May, öncelikle özenden ne anlaşıldığını ya da anlaşılabileceğini açıklıyor: “Her ne kadar farklı olsa da özene dair tüm görüşler, onun iki temel ve ilişkili veçhesi olduğu hususunda hemfikir. Birincisi özen, özen gösterilen nesnenin önemine ilişkin bir duyguyu içerir. Yani, bir şeye özeniyorsanız, o şey sizin için önemlidir. Bunu ifade etmenin bir başka yolu da ona değer verdiğinizi söylemektir. Bir şeye özenmenin ona değer vermekle aynı şey olduğunu söyleyebiliriz. Bu şekilde ifade etmekten rahatsız değilim, ancak çoğu durumda ‘değer vermek’ yerine ‘özen göstermek’ terimini tercih ediyorum.”
May’in yaptığı bir diğer şey, özenme ile arzulama arasındaki ayrımı ortaya koyarak ihtiyaçlara doğru gitmek. Başka bir deyişle özen ile arzu ve ihtiyaçları birbirinden ayırmak.
Yazara göre özen, dünyayla ilişki kurma yollarını açıyor bize; onun sayesinde dünyaya, yaşama ve amaçlara önem ve değer atfediyoruz. Bu olmasaydı bağlanma da hayat bulamazdı diyen May’e göre: “Özen yaşamımıza istikrar getirir ya da ona bizim için önemli oldukları için diğer daha önemsiz konulara göre öncelikli olan bağlılık temaları sağlar. Bu istikrar olmasaydı, belirli bir andaki en güçlü arzumuz tarafından yönlendirilir, birbiri ardına ortaya çıkan arzularımız tarafından savrulurduk.”
Bir tür yakınlık
Özen ile birbirinden ayrılması pek mümkün olmayan başka bir şey de sevgi. May, sevgi için “Çıkarsız özen” diyor. Diğer bir ifadeyle bir nesneyi ve kişiyi yalnızca kendi olduğu için sevmenin de özen diye kabul edilebileceğini söylüyor: “Biri, bir şeyi ya da birini sevdiğinde, onun kaybı, sevenin kendi yaşamının anlamlılığına dair duygusuna zarar verir; kim olduğuna ve ne ile meşgul olduğuna dair duygusu tehdit altına girer ya da onların deyimiyle üzerine gölge düşer.”
May; sevgi, kayıp ve istek bağlamında ele aldığı özenin insanı dünyaya derin bir şekilde bağla- dığını, aynı zamanda dünyanın da ona ulaştığını söylüyor. Yazar, Aristoteles’ten bugüne dek tartışılan, üstüne kalem oynatılan ve hâlâ tanımlanmaya çalışılan özen
hakkında henüz söylenmemiş pek çok şey bulunduğu notunu da düşüyor